" Οι άθλιοι" του Βίκτωρ Ουγκώ (απόσπασμα)

H σκιά και το κύμα
"...Έπεσε άνθρωπος στη θάλασσα! Τι σημασία έχει! Δε σταματά το πλοίο. Φυσά ο αέρας, μα το σκοτεινό καράβι τραβά βιαστικό το δρόμο του. Το ταξίδι συνεχίζεται. Αυτός που έπεσε βγαίνει στην επιφάνεια του νερού, χάνεται στο βάθος του, φωνάζει. Κανένας δεν τον ακούει. Κοιτάει σαν τρελός το σκάφος που ολοένα ξεμακραίνει. 
Κι όμως ο ίδιος αυτός άνθρωπος ήταν κάποτε ένας από τους επιβάτες, ζωντανός σαν όλους, που απολάμβανε τον ήλιο. Τώρα τίποτα βέβαιο δεν υπάρχει γύρω του. Τραβάει για το σίγουρο χαμό. Ο αφρός τον πνίγει. Το ένα κύμα τον ρίχνει πάνω στο άλλο. Πικρή αρμύρα γεμίζει το στόμα του. Τι άνανδρος ο ωκεανός που θέλει να τον πνίξει! Παίζει με την αγωνία του. Όλη εκείνη η υγρή έκταση λες και είναι μίσος. 
Αντιδρά όσο μπορεί, κρατιέται όσο αντέχει. Μια φτωχή δύναμη παλεύει με το απέραντο. Κολυμπά απεγνωσμένα. 
Γύρω του χορεύουν οι κερένιοι νεκροί. Λυσσομανάει το πέλαγος. Θόρυβοι που ακούει για πρώτη φορά έρχονται από τα μακρινά βασίλεια της φρίκης. Η άβυσσος χάσκει απειλητική από κάτω του, έτοιμη να τον καταπιεί. 
Ψηλά βλέπει πουλιά που πετάνε και κελαηδάνε ξένοιαστα, κι αυτός πεθαίνει. Τον θάβει ο ωκεανός και τον σαβανώνει, θαρρείς, ο ουρανός. 
Κολυμπάει, κολυμπάει ατέλειωτες ώρες. Η νύχτα άρχισε να τον τυλίγει στα μαύρα πέπλα της. Δεν βλέπει ανθρώπους, δε βλέπει Θεό. Φωνάζει: Βοήθεια! Α!
Φωνάζει πάλι, πάλι. Τίποτα. Όλα τα παρακαλεί: το κύμα, την απεραντοσύνη, τη θαλασσοταραχή. Τίποτα. 
Παγώνει. Μουδιάζουν τα χέρια του. Νιώθει πανικό κι εξάντληση. Σκέφτεται πως σε λίγο θα είναι πτώμα. Τον περιμένει η σκιά, το αιώνιο σκοτάδι. Όλα πια είναι ανώφελα. Παραλύει. Τι θα βγει με την απελπισία; Θα πεθάνει, το αποφάσισε, κι αφήνει τον εαυτό του να χαθεί στην άβυσσο της εκμηδένισης. 
Τι σκληρά που προχωρούν οι ανθρώπινες κοινωνίες! Στο δρόμο χάνονται άνθρωποι και ψυχές. Θάνατος ηθικός, γιατί δεν υπάρχει καμιά βοήθεια, καμιά προστασία. 
Η κοινωνική νύχτα είναι θάλασσα που τα καταπίνει όλα. Σ' αυτή οι νόμοι ρίχνουν τους καταδικασμένους τους. Θάλασσα είναι η μεγάλη φτώχεια. Έτσι καθώς βουλιάζει σε τούτη την άβυσσο η ψυχή, κινδυνεύει να πεθάνει. Ποιος θα της ξαναδώσει τη ζωή;..."





Λόγω πολιτικών καταστάσεων ο Βίκτωρ Ουγκώ, οδηγείται σε αυτοεξορία για 20 χρόνια και εκεί ολοκληρώνει το αριστούργημά του "Οι Άθλιοι"(Les Misérables) το 1862. 

Εικόνα της Τιτίκας από τον Εμίλ Μπαγιάρντ,
 από την πρώτη έκδοση των Αθλίων (1862)

"Οι Άθλιοι" από την πρώτη τους έκδοση, σαγήνευσαν τα λαϊκά στρώματα, θεωρήθηκαν ως το πρώτο μοντέρνο μυθιστόρημα και χαρακτηρίστηκαν σαν κοινωνικό ευαγγέλιο των ηθικών και πολιτικών αρετών και φραγγέλιο των κακιών της τότε αστικής κοινωνίας. Σε αυτό το έργο, το οποίο δουλεύει περίπου από το 1828, ο Ουγκώ αποτυπώνει μισό αιώνα γαλλικής ιστορίας. Αποτελεί μία επική τοιχογραφία των μεγάλων γεγονότων της Γαλλίας συνδυαζόμενων με την ιστόρηση ενός μεγάλου έρωτα.
 Ο Ουγκώ χρησιμοποίησε μερικές από τις δικές του περιπέτειες στην κατασκευή του πλαισίου αυτού. Η ζωή του Μάριου στην πανσιόν Γκορμπό δεν είναι παρά η ίδια η ζωή του Ουγκώ στην οδό Ντι Ντραγκόν!
 Το βιβλίο δεν ενθουσίασε τον κύκλο των διανοουμένων κριτικών, ενώ περιελήφθη από τον Πάπα Πίο ΙΔ’ στον κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων.
 Εντούτοις, το έργο αυτό εξάπλωσε σε όλο τον κόσμο τη φήμη του Ουγκώ. "Οι σελίδες του αποτελούν λυρικές εποποιΐες πρωτογενούς φύσεως" έγραψε ο μεγάλος ποιητής Κωστής Παλαμάς. Η έκδοση του βιβλίου σημείωσε πρωτοφανή επιτυχία στα εκδοτικά χρονικά. Μία επιτυχία που κανένα άλλο βιβλίο, εκτός από την Αγία Γραφή δεν γνώρισε.

ο Βίκτωρ Ουγκώ

Ο Βίκτωρ Ουγκώ ( Victor Marie Vicomte Hugo) (26 Φεβρουαρίου 1802 – 22 Μαΐου 1885) δεν χρειάζεται συστάσεις... μυθιστοριογράφος, ποιητής και δραματουργός, ο πλέον σημαντικός και προβεβλημένος εκπρόσωπος του κινήματος του γαλλικού ρομαντισμού.

Από τα πρώτα χρόνια της εφηβείας του αντιλήφθηκε το λογοτεχνικό του ταλέντο και ξεκίνησε τις μεταφράσεις έργων από τα λατινικά καθώς και δικές του πρωτότυπες ποιητικές εργασίες.
 Η αξία του αναγνωρίστηκε σύντομα μέσα στο γαλλικό ακαδημαϊκό κύκλο αλλά και στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. 
Ταυτόχρονα ασχολήθηκε με την πολιτική μεταλλασσόμενος βαθμιαία από φιλομοναρχικό συντηρητικό σε ριζοσπάστη δημοκρατικό. Την τελευταία περίοδο της ζωής του γνώρισε τη λατρεία του γαλλικού έθνους, ταυτιζόμενος με την ίδια τη Γαλλία.

Ο Βικτόρ Ουγκό αφιέρωσε σημαντικό μέρος της ζωής του και του έργου του στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αγωνίστηκε με πάθος για τον εκσυγχρονισμό του Κοινοβουλίου, την εξυγίανση της Δικαιοσύνης, την κατάργηση της θανατικής ποινής, τη δωρεάν εκπαίδευση, τα δικαιώματα των γυναικών, είτε αναφερόμενος σε γενικές θεωρήσεις είτε σε ιδιαίτερες και συγκεκριμένες περιπτώσεις. Αγωνίστηκε δηλαδή για όλα τα καίρια ζητήματα του 19ου αιώνα που εξακολουθούν να είναι και σήμερα επίκαιρα.

Το Νοέμβριο …του 1848 οι φοιτητές του Παρισιού είχαν ξεχυθεί στα πεζοδρόμια και διεκδικούσαν, μεταξύ άλλων,κονδύλια για την Παιδεία. Ο συγγραφέας και βουλευτής Βικτόρ Ουγκό έβγαλε τότε στην Εθνοσυνέλευση ένα λόγο για το θέμα αυτό. Το να κάνεις οικονομία στις δαπάνες για την εκπαίδευση, είπε, είναι διπλά ανόητο.

Πρώτον, γιατί τα ποσά που θα κερδίσεις είναι, τελικά, ασήμαντα. Δεύτερον, γιατί ουσιαστικά δεν θα έχεις κερδίσει. Θα έχεις χάσει. “Σας καλώ, κύριοι, να ψάξετε τη συνείδησή σας”, είπε ο Ουγκό. “Να ρωτήσετε τα αισθήματά σας. Ποιος είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος στις μέρες μας;

Η αμάθεια. Αυτή πρώτα, και μετά η φτώχεια. Αυτή είναι που ξεχειλίζει, αυτή μας πολιορκεί. Είναι δυνατό σε τέτοιους καιρούς, μπροστά σ’ έναν τέτοιο κίνδυνο, να πλήξετε όλους τους θεσμούς, όλα τα ιδρύματα που το έργο τους είναι να χτυπούν την αμάθεια;”. 

Κύριοι”, συνέχισε ο Ουγκό στο λόγο του εκείνο, πριν από 159 χρόνια, “βλέπετε πού βαδίζουμε. Από τη μία η βαρβαρότητα στους δρόμους και από την άλλη η βάνδαλη συμπεριφορά του κράτους. Δεν υπάρχει, σας βεβαιώ, άλλη πρόνοια από την υλική. “

Βίαιη” πρόνοια δεν νοείται. Τα χονδροειδή αστυνομικά μέτρα δεν είναι “πρόνοια”. Και το ξέρουν, δόξα τω Θεώ, όλες οι πολιτισμένες κοινωνίες. Τα βράδια ανάβουμε στις πόλεις μας τους φανοστάτες.

Το ηθικό σκοτάδι, όμως, δεν το βλέπετε; Δεν νιώθετε την ανάγκη να ανάψουν και οι πνευματικοί πυρσοί; Μια νόσος ηθική, βαρύτατη, μας τυραννά και μας υποσκάπτει. Είναι παράξενο, αλλά αυτή η ηθική νόσος δεν είναι παρά η υπερβολή των υλιστικών τάσεων. Και πώς να τις πολεμήσουμε; Μα, αναπτύσσοντας τις πνευματικές τάσεις. Πάρτε από το σώμα και δώστε στην ψυχή…”. “Για να γίνουν αυτά, κύριοι”, λέει ο μεγάλος Ουγκό, “μας χρειάζονται σχολεία.

Χρειάζονται ακαδημαϊκές έδρες, βιβλιοθήκες, θέατρα και μουσεία. Χρειάζονται όλα εκείνα τα κέντρα όπου μπορείς να μαθαίνεις, να σκέφτεσαι, να γίνεσαι καλύτερος. Μόνον έτσι μπαίνει το φως στον ανθρώπινο νου. Είναι στο χέρι σας να κάνετε τη χώρα μας κέντρο ενός υπέροχου πνευματικού κινήματος. Δεν μας λείπουν τα ταλέντα, ούτε η διάθεση. Αυτό που λείπει είναι η ενθάρρυνση, με ενθουσιασμό, από μέρους της κυβέρνησης.

Καταψηφίζω λοιπόν κάθε περικοπή δαπανών η οποία θα μείωνε τη λάμψη που χαρίζουν τα γράμματα, οι επιστήμες και οι τέχνες. Δεν έχω λόγια για τους εισηγητές τέτοιων οικονομιών. Είστε αξιοθρήνητοι. Νομίζετε ότι κόβετε δαπάνες, ενώ κόβετε την αίγλη της χώρας. Εγώ αρνούμαι. Για την αξιοπρέπεια της Γαλλίας, για την τιμή της Δημοκρατίας”.

( την ομιλία του Ουγκώ, με θέμα την Παιδεία, μετέφρασε και δημοσίευσε η εφημερίδα Ελευθεροτυπία το 2007)

Ο Βίκτωρ Ουγκώ πέθανε στις 22 Μαΐου 1885 σε ηλικία 83 ετών, έχοντας απολαύσει εν ζωή σπάνια δόξα για πνευματικό δημιουργό. Στη Γαλλία κηρύχθηκε εθνικό πένθος και μία νύχτα η σορός του έμεινε με τιμητική φρουρά κάτω από την Αψίδα του Θριάμβου. Την ημέρα της κηδείας του (1η Ιουνίου) περίπου 2.000.000 άνθρωποι συνόδευσαν τον επιφανή νεκρό από την Αψίδα του Θριάμβου στο Πάνθεον, το οποίο ορίστηκε ως τελευταία του κατοικία.

(διαβάστε εδώ την βιογραφία και το έργο του:

http://www.newsbeast.gr/portraita/arthro/682524/o-gallos-suggrafeas-viktor-ougo/ )